蜜桃交友

Massimiliano Menichetti

Po niedawnej najd艂u偶szej podró偶y pontyfikatu, wiod膮cej do Azji i Oceanii, Papie偶 Franciszek znów wyrusza w drog臋. Niestrudzony 艣wiadek Chrystusowego oblicza, znajdzie si臋 w poranionej wojn膮 i cz臋sto podzielonej Europie, mierz膮cej si臋 z demograficznym ni偶em. 26 wrze艣nia Ojciec 艢wi臋ty odwiedzi zarówno Luksemburg, jak i Belgi臋. W Brukseli pozostanie a偶 do 29 wrze艣nia. Zdaniem Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej, kard. Pietro Parolina, 鈥瀢 Europie poniek膮d zatracono pami臋膰 o pot臋偶nych nieszcz臋艣ciach z przesz艂o艣ci i w zwi膮zku z tym ro艣nie ryzyko powielania tych samych dawnych b艂臋dów鈥�. Zdaniem hierarchy zbli偶aj膮ca si臋 wizyta przyniesie dalekowzroczn膮 solidarno艣膰 oraz odwag臋 otwarcia si臋 na przysz艂o艣膰. 

Eminencjo, w jaki sposób zrodzi艂a si臋 ta podró偶, rozpoczynaj膮ca si臋 krótk膮 wizyt膮 w Luksemburgu?

Podró偶 ta jest wizyt膮 duszpastersk膮, skoncentrowan膮 przede wszystkim wokó艂 uroczysto艣ci 600-lecia istnienia Katolickiego Uniwersytetu Lowa艅skiego w Belgii, ale uwzgl臋dniaj膮c膮 te偶 etap luksemburski. Dotyczy ona dwóch krajów za艂o偶ycielskich Unii Europejskich i b臋d膮cych siedzibami jej instytucji. Krajów, w których katolicyzm, cho膰 formalnie nadal stanowi wi臋kszo艣膰, wydaje si臋 nie by膰 ju偶 uznawanym za perspektyw臋 na 偶ycie i zosta艂 niemal zepchni臋ty na spo艂eczny margines. 

Belgijscy biskupi, mówi膮c o papieskiej wizycie z okazji 600-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lowa艅skiego, wspominali o 鈥瀗iespodziance鈥� i 鈥瀢ielkiej rado艣ci鈥�. Czy ta rocznica b臋dzie okazj膮 do podkre艣lenia 艣cis艂ego zwi膮zku pomi臋dzy nauk膮 i wiar膮?

Dialog pomi臋dzy nauk膮 i wiar膮 jest fundamentalny. W historii zapisa艂y si臋 zarówno d艂ugie okresy zrozumienia i wspó艂pracy, jak te偶 czasy wzajemnego niezrozumienia. Rodzi艂o si臋 ono z nieuzasadnionego stawiania jednych metod ponad drugimi, gdy z jednej strony pope艂niano b艂膮d, widz膮c w Biblii nie tylko tekst 艣wi臋ty, ale te偶 ksi臋g臋 naukow膮, z drugiej za艣 uznawano wiedz臋 naukowe za jedyny rodzaj wiedzy, nie doceniaj膮c i ograniczaj膮c pole dzia艂ania rozumu ludzkiego. Oczywi艣cie, podró偶 Ojca 艢wi臋tego do Belgii z okazji 600. rocznicy powstania uniwersytetu w Lowanium b臋dzie opatrzno艣ciow膮 okazj膮 do ponownego odkrycia zwi膮zków wiary i nauki, z poszanowaniem w艂a艣ciwych dla ka偶dej z nich obszarów dzia艂ania i metod.

Papie偶 powraca do Europy cz臋sto podzielonej w kwestiach 偶ycia i migrantów, a tak偶e poranionej z powodu wojny. Czy b臋dzie ona mia艂a moc powrotu do fundamentów, na których opierali si臋 jej za艂o偶yciele: Schumana De Gasperi, Adenauer, do projektu politycznego, promuj膮cego rozwój oparty na pokoju, braterstwie oraz solidarno艣ci?

Bezpo艣rednio po II wojnie 艣wiatowej narody europejskie by艂y wyczerpane. Wcze艣niejsze trzydziestolecie by艂o tak nasycone nieszcz臋艣ciami i cierpieniami, 偶e narody te by艂y zdeterminowane i nieustraszone w budowaniu nowego porz膮dku, zdolnego do powstrzymania odrodzenia si臋 przesadnych nacjonalizmów, które w przesz艂o艣ci sta艂y u podstaw konfliktów. Obecnie sytuacja jest odwrotna: w Europie poniek膮d zatracono pami臋膰 o pot臋偶nych nieszcz臋艣ciach z przesz艂o艣ci i w zwi膮zku z tym ro艣nie ryzyko powielania tych samych dawnych b艂臋dów. Mam nadziej臋, 偶e wizyta Ojca 艢wi臋tego stanie si臋 cenn膮 okazj膮 do tego, by Europa na nowo odkry艂a swoje fundamentalne warto艣ci. Bowiem o ile w 1945 r. narody europejskie koncentrowa艂y si臋 na przysz艂o艣ci, któr膮 wyobra偶a艂y sobie jedynie jako lepsz膮 ni偶 przesz艂o艣膰, o tyle dzi艣 zdaj膮 si臋 one my艣le膰 o przysz艂o艣ci jako zupe艂nie nieprzeniknionej, albo wr臋cz gorszej, ni偶 niedawna przesz艂o艣膰. Taki sposób my艣lenia wp艂ywa na zdolno艣膰 otwarcia si臋 na 偶ycie i sieje nastrój rezygnacji, z którego wyrugowano nadziej臋. Tymczasem Ojciec 艢wi臋ty jest pielgrzymem nadziei. Pragnie on, aby Europa na nowo odkry艂a racje, na których zosta艂a wzniesiona, w taki sposób, aby sta艂a si臋 zdolna do zmierzenia si臋 z jakimkolwiek wyzwaniem, czy to ekonomicznym, czy migracyjnym, w duchu dalekowzrocznej solidarno艣ci, odnajduj膮c odwag臋 do otwarcia si臋 na przysz艂o艣膰 i pokonania 鈥瀌emograficznej zimy鈥�. 

Czy ta wizyta w jednym z miejsc, w których bije serce europejskiej polityki, mo偶e przyczyni膰 si臋 do przezwyci臋偶enia obaw, polaryzacji oraz populizmów?

Populizmy, polaryzacje oraz obawy cz臋sto stanowi膮 owoc zm臋czenia ducha i my艣li i, co za tym idzie, oczekiwania, 偶e istniej膮 niemal magiczne uproszczenia, zdolne rozwi膮za膰 skomplikowane, czy wr臋cz: epokowe problemy za spraw膮 szybkich, prostych i skutecznych decyzji. Owo zm臋czenie narodów prowadzi do tego, 偶e sk艂onne s膮 one przyj膮膰 propozycje radykalne, obiecuj膮ce to, co niemo偶liwe, by nast臋pnie odkry膰, 偶e obietnice te nie by艂y realistyczne i w konsekwencji zwróci膰 si臋 ku narracjom o przeciwnej tre艣ci, ale o równie asertywnym j臋zyku. Ko艣ció艂, b臋d膮cy 鈥瀍kspertem ds. cz艂owiecze艅stwa鈥�, a zatem i Ojciec 艢wi臋ty, pos艂uguj膮 si臋 natomiast j臋zykiem odpowiedzialno艣ci, umiaru, ostrzegania przed niebezpiecze艅stwem, na jakie mo偶na si臋 narazi膰, wybieraj膮c niebezpieczne drogi i pot臋piania najbardziej niebezpiecznych b艂臋dów. Taki j臋zyk nie poddaje si臋 艂atwym uproszczeniom, ani nie zawsze podaje gotowe rozwi膮zania. S艂owa Ojca 艢wi臋tego wyp艂ywaj膮 jednak z Ewangelii i zawsze s膮 s艂owami m膮dro艣ci. S膮 realistyczne, tak, jak realistyczna jest Ewangelia, która nie obiecuje Raju bez Krzy偶a. G艂os Papie偶a uczy zatem, jak zachowa膰 czujno艣膰 i wyostrzony zmys艂 krytyczny wzgl臋dem tych, którzy zm臋czonym z przeró偶nych powodów narodom proponuj膮 szybkie i uproszczone przepisy na ocalenie. Zazwyczaj okazuj膮 si臋 one przepisami na katastrof臋.

W Europie, która coraz bardziej si臋 starzeje, Papie偶 Franciszek wielokrotnie zwraca uwag臋 na drastyczny spadek urodze艅. Czy potrzeba dzi艣 duszpasterstwa b臋d膮cego bli偶ej potrzeb rodzin?

Tak. My艣l臋, 偶e aby przeciwdzia艂a膰 dramatycznemu spadkowi narodzin, pilnie potrzeba ca艂ej serii dzia艂a艅, podejmowanych przez ró偶ne podmioty. Ko艣ció艂, pa艅stwa i organizacje po艣rednie 鈥� wszyscy powinni zda膰 sobie spraw臋 z, o艣miel臋 si臋 powiedzie膰, 鈥炁紋ciowego鈥� znaczenia tej kwestii i zastosowa膰 szereg 艣rodków, o ile to mo偶liwe: dobrze skoordynowanych. Je艣li chodzi o opiek臋 duszpastersk膮, to oczywi艣cie, powinny zosta膰 zaplanowane dzia艂ania, które b臋d膮 sprzyja艂y uwa偶nemu s艂uchaniu rodzin, tak, aby mo偶na by艂o okre艣li膰 ich prawdziwe potrzeby i udzieli膰 im pomocy, która w konkretny sposób wp艂ynie na ich 偶ycie, usuwaj膮c ró偶norodne przeszkody na drodze do wielkodusznego przyj臋cia rodz膮cego si臋 偶ycia. Chcia艂bym jednak zauwa偶y膰, 偶e najlepsz膮 opiek膮 duszpastersk膮 by艂aby taka, która pozwoli艂aby zaszczepi膰 w sercach i umys艂ach ludzi nadziej臋. Bowiem bez nadziei, bez g艂臋bokiego przekonania, 偶e nasze 偶ycie wspiera Opatrzno艣膰, bez otwarcia si臋 na pomoc, która przychodzi od Boga, ka偶da trudno艣膰, nawet najbardziej realna, zostanie wyolbrzymiona, co sprzyja dochodzeniu do g艂osu egoistycznych pobudek. 

Wydaje si臋, 偶e Stary Kontynent zatraci艂 w艂asn膮 to偶samo艣膰 i swoje korzenie. Czego, zdaniem Ksi臋dza Kardyna艂a, potrzeba Europie i jakie jest miejsce Stolicy Apostolskiej w obliczu tych wyzwa艅?

Jest kwesti膮 oczywist膮 ponad wszelk膮 w膮tpliwo艣膰, 偶e cywilizacja europejska zakorzeniona jest w kulturze Grecji i Rzymu i, 偶e zawdzi臋cza swe warto艣ci tradycji judeochrze艣cija艅skiej. W sposób szczególny to w艂a艣nie chrze艣cija艅stwo g艂臋boko przekszta艂ci艂o krajobraz europejski na przestrzeni wieków. Dowodem tego s膮 katedry, uniwersytety, sztuka, rozwój instytucji i bardzo wiele innych aspektów, które, mo偶na powiedzie膰, ukszta艂towa艂y Europ臋 jak膮 znamy. Powiedzmy, 偶e w odniesieniu do tego wszystkiego, zadecydowano, aby w Konstytucji Europejskiej nie podkre艣la膰 wprost tych silnych zwi膮zków z kulturowym i religijnym dziedzictwem przesz艂o艣ci, uwa偶aj膮c, 偶e mog膮 one by膰 藕ród艂em podzia艂u lub, 偶e przy takim ich uznaniu, korzenie te mog艂yby si臋 okaza膰 niewygodne i utrudnia艂yby dalszy rozwój. Efektem takiego wyboru jest narastaj膮ca dezorientacja, która nie pomaga budowaniu Europy. Albowiem, aby mog艂a ona znale藕膰 si艂臋 do nowego odbicia si臋 i osi膮gni臋cia nowych i wa偶nych celów, przezwyci臋偶aj膮c nieustannie odradzaj膮ce si臋 egoizmy, Europa musi na nowo odkry膰 swoje korzenie. Je艣li pragnie ona by膰 we wspó艂czesnym 艣wiecie g艂osem s艂yszanym i maj膮cym autorytet oraz przezwyci臋偶y膰 uci膮偶liwe przeszkody, potrzebuje odkry膰 wielko艣膰 warto艣ci, które j膮 zainspirowa艂y, warto艣ci, które przy艣wieca艂y jej za艂o偶ycielom w czasach nowoczesnych. Stolica Apostolska mo偶e towarzyszy膰 narodom europejskim na tym delikatnym etapie, wzywaj膮c ich do pod膮偶ania naprzód z ufno艣ci膮 i do odwa偶nego przywi膮zania do warto艣ci, które zainspirowa艂y europejskie 偶ycie i spo艂ecze艅stwo. W ten sposób Europa na nowo odnajdzie doskona艂y impuls, który pozwoli jej stawi膰 czo艂a skomplikowanym wyzwaniom dzisiejszych czasów. 

Czego 偶yczy艂by Ksi膮dz Kardyna艂 w kontek艣cie tej podró偶y?

Chcia艂bym aby podró偶 Papie偶a do Luksemburga i Belgii sta艂a si臋 niczym iskra, która rozpali wi臋kszy p艂omie艅. Iskra, która wyzwoli ca艂y potencja艂 dobra, obecny w Ko艣ciele i spo艂ecze艅stwie. P艂omie艅, które rozpali odwag臋, tych, którzy sprawiaj膮 wra偶enie, 偶e poddali si臋 si臋 dekadencji. Mam nadziej臋 i tego 偶ycz臋, aby papieska wizyta sta艂a si臋 okazj膮 do pog艂臋bionej refleksji nad wspó艂czesn膮 Europ膮. Mam nadziej臋, 偶e b臋dzie to czas, w którym zarówno wierz膮cy jak i niewierz膮cy b臋d膮 mieli okazj臋 wys艂ucha膰 s艂ów Nast臋pcy Piotra i skonfrontowa膰 swój sposób bycia i dzia艂ania z propozycj膮, jaka pochodzi z Ewangelii.