蜜桃交友

Federico Lombardi SJ 鈥� Watykan 

We wspó艂czesnym 艣wiecie Ko艣ció艂 stoi przed wielkimi wyzwaniami. Najbardziej podstawowym jest kwestia wiary i g艂oszenia Boga oraz Jezusa Chrystusa w dzisiejszym 艣wiecie, z jego ogromnymi przemianami kulturowymi i antropologicznymi. Istniej膮 jednak tak偶e specyficzne wyzwania, które bardzo g艂臋boko wp艂ywaj膮 na 偶ycie Ko艣cio艂a i jego misj臋 ewangelizacyjn膮. Jednym z najbardziej krytycznych problemów w ostatnich dziesi臋cioleciach, poniewa偶 podwa偶y艂 wiarygodno艣膰 Ko艣cio艂a, a tym samym jego autorytet i zdolno艣膰 do g艂oszenia Ewangelii w wiarygodny sposób, jest sprawa wykorzystywania seksualnego nieletnich przez cz艂onków kleru. Okry艂o to cieniem niespójno艣ci i nieszczero艣ci instytucj臋 Ko艣cio艂a oraz wspólnot臋 ko艣cieln膮 jako ca艂o艣膰. Jest to rzeczywi艣cie bardzo powa偶na sprawa.

Wraz z czasem i do艣wiadczeniem, pocz膮wszy od wykorzystywania seksualnego dzieci - które jest najpowa偶niejsze - nauczyli艣my si臋 poszerza膰 perspektyw臋 w ró偶nych aspektach, tak 偶e dzisiaj cz臋艣ciej mówimy o nadu偶yciach wobec osób 鈥瀢ra偶liwych鈥� i wiemy, 偶e nale偶y je postrzega膰 nie tylko jako nadu偶ycia seksualne, ale tak偶e nadu偶ycia w艂adzy i sumienia, jak wielokrotnie podkre艣la艂 Papie偶 Franciszek. Ponadto trzeba pami臋ta膰, 偶e problem nadu偶y膰, w jego ró偶nych wymiarach, jest problemem ogólnym spo艂eczno艣ci ludzkiej, w krajach, w których 偶yjemy i na ró偶nych kontynentach, i nie jest to problem wy艂膮cznie Ko艣cio艂a katolickiego. Wr臋cz przeciwnie, ka偶dy, kto obiektywnie i szeroko bada t臋 kwesti臋, dostrze偶e, 偶e istniej膮 bardzo ró偶ne regiony, miejsca i instytucje, w których problem ten jest dramatycznie rozpowszechniony.

Jednocze艣nie s艂uszne jest, aby艣my w sposób szczególny zaj臋li si臋 problemem Ko艣cio艂a, ze wzgl臋du - jak ju偶 wspomniano - na jego wiarygodno艣膰 i spójno艣膰. Ko艣ció艂 w swoim nauczaniu zawsze k艂ad艂 nacisk na postaw臋 odnosz膮c膮 si臋 do p艂ci i szacunek dla osoby. Dlatego, nawet je艣li widzimy, 偶e nie jest to problem wy艂膮cznie Ko艣cio艂a, powinni艣my traktowa膰 go nadzwyczaj powa偶nie i zrozumie膰, 偶e ma on straszliw膮 wag臋 w kontek艣cie 偶ycia Ko艣cio艂a i g艂oszenia Ewangelii Pana.

W szczególno艣ci jest to obszar, w którym zagro偶ona jest g艂臋bia i prawda relacji z lud藕mi, których godno艣膰 nale偶y szczególnie szanowa膰. Jako chrze艣cijanie i katolicy jeste艣my dumni z tego, 偶e uznajemy godno艣膰 osoby za podstawow膮, poniewa偶 osoba jest obrazem Boga. Dlatego jej pogwa艂cenie, lekcewa偶enie, traktowanie innych jak przedmioty, nieliczenie si臋 z ich cierpieniem i tym podobne, s膮 znakiem pora偶ki w podstawowym punkcie naszej wiary i naszej wizji 艣wiata.

W ostatniej reformie kanonicznego prawa karnego pojawi艂 si臋 aspekt, który mo偶e wydawa膰 si臋 czysto formalny, ale z tego punktu widzenia jest bardzo istotny. Przest臋pstwa nadu偶y膰 zosta艂y zaliczane do przest臋pstw "przeciwko 偶yciu, godno艣ci i wolno艣ci cz艂owieka". Nie s膮 to 鈥瀝zeczy haniebne鈥� czy 鈥瀗iegodne duchownych鈥�, ale podkre艣la si臋, 偶e w perspektywie Ko艣cio艂a godno艣膰 osoby musi znajdowa膰 si臋 w centrum i musi by膰 szanowana, poniewa偶 jest ona obrazem Boga. Jest to sprawa absolutnie podstawowa. Fakt przemiany, aby o wiele powa偶niej traktowa膰 s艂uchanie i szanowanie ka偶dego cz艂owieka, nawet ma艂ego czy s艂abego, jest jednym z wa偶nych punktów na drodze nawrócenia i oczyszczenia Ko艣cio艂a w naszych czasach, aby by艂 wiarygodny.

Szczyt w 2019 r.: odpowiedzialno艣膰, rozliczenie, przejrzysto艣膰

Bez konieczno艣ci ponownego przytaczania ca艂ej historii dramatycznych wydarze艅 i stanowisk Ko艣cio艂a w sprawie nadu偶y膰 seksualnych, mo偶emy dla uproszczenia odnie艣膰 si臋 do 鈥濻zczytu鈥� z lutego 2019 r. Zosta艂 ona zwo艂any przez Papie偶a jako wydarzenie globalne, w którym ca艂y Ko艣ció艂, poprzez przedstawicieli wszystkich konferencji biskupich, zgromadze艅 zakonnych m臋skich i 偶e艅skich, zgromadzi艂 si臋 dla u艣wiadomienia sobie i podj臋cia zaanga偶owania, aby skuteczniej kontynuowa膰 drog臋 odnowy.

Organizacja tej konferencji (której przebieg zosta艂 opublikowany w tomie 艢wiadomo艣膰 i oczyszczenie, przez LEV) obraca艂a si臋 wokó艂 trzech g艂ównych punktów.

Przede wszystkim 艣wiadomo艣膰 i odpowiedzialno艣膰 za problem, za kwestie zwi膮zane z wykorzystywaniem seksualnym nieletnich i innych osób; znaczenie g艂臋bokiego s艂uchania i zrozumienia, ze wspó艂czuciem i wspó艂uczestnictwem, konsekwencji, cierpienia, powagi tego, co si臋 wydarzy艂o i wydarza w tej dziedzinie. A wi臋c: s艂uchanie i wspó艂czucie jako punkt wyj艣cia dla postawy, któr膮 nale偶y przyj膮膰. Nast臋pnie, oczywi艣cie, potrzeba wymierzenia sprawiedliwo艣ci za to, co zosta艂o uczynione, a co by艂o przest臋pstwem i zaszkodzi艂o innym. Nast臋pnie nale偶y przygotowa膰 si臋 do prewencji, tak aby te przest臋pstwa si臋 nie powtarza艂y - a przynajmniej zdarza艂y si臋 coraz rzadziej - i aby ta dramatyczna rzeczywisto艣膰 by艂a kontrolowana. Wi膮偶e si臋 to z kszta艂ceniem wszystkich osób we wspólnocie ko艣cielnej, a szczególnie osób kompetentnych, aby mog艂y one dzia艂a膰 i by膰 punktem odniesienia w rozwi膮zywaniu problemu. Krótko mówi膮c: 艣wiadomo艣膰 i odpowiedzialno艣膰 we wspólnym rozwi膮zywaniu tego problemu.

Kolejnym bardzo wa偶nym, kluczowym punktem jest kwestia 鈥沥辞锄濒颈肠锄别苍颈补鈥� (po angielsku mówi si臋 du偶o o accountability) i przezwyci臋偶enia kultury tuszowania lub ukrywania. Jednym z dramatycznych aspektów tego kryzysu jest to, 偶e wydoby艂 on na powierzchni臋, do 艣wiadomo艣ci publicznej, bardzo powa偶ne sprawy, o których - nawet je艣li czasami wiedzieli艣my, 偶e maj膮 miejsce 鈥� to by艂y one systematycznie (i cz臋sto z niemal 鈥瀗aturaln膮鈥� postaw膮) trzymane w cieniu lub ukrywane, ze wstydu lub w obronie honoru rodzin albo instytucji, których dotyczy艂y, itd. St膮d potrzeba przezwyci臋偶enia postawy ukrywania i zamiast tego rozliczenie si臋 z tego, co zosta艂o uczynione, równie偶 przez osoby odpowiedzialne. Poniewa偶 ta rzeczywisto艣膰 ukrywania by艂a rozpowszechniona na wszystkich poziomach, ale jeszcze bardziej na poziomie osób odpowiedzialnych - prze艂o偶onych wspólnot, biskupów itd. - fakt ujawnienia i zapewnienia, 偶e wszyscy wezm膮 odpowiedzialno艣膰 za swoje czyny, a wi臋c osi膮gnie si臋 pewno艣膰, 偶e idziemy w kierunku sytuacji jasno艣ci, odpowiedzialno艣ci i sprawiedliwo艣ci, jest kolejnym z absolutnie koniecznych kroków.

A nast臋pnie, i to jest trzeci punkt, który by艂 szeroko omawiany na konferencji, 鈥瀙rzejrzysto艣膰鈥� jest konsekwencj膮 tego, co powiedzieli艣my. Nie oznacza to tylko wiedzy o tym, 偶e by艂y i s膮 przest臋pstwa, mówienia o nich i wydobywania ich. Oczywi艣cie, uznanie prawdziwo艣ci faktów jest niezb臋dne, ale przejrzysto艣膰 oznacza równie偶 wiedz臋 i znajomo艣膰 tego, co si臋 robi, aby zareagowa膰, jakie procedury stosuje Ko艣ció艂 we wszystkich swoich wymiarach, aby poradzi膰 sobie z tymi sytuacjami, jakie podejmuje 艣rodki, jakie wnioski wyci膮ga, w odniesieniu do winnych itd. W ten sposób równie偶 wspólnota ko艣cielna i cywilna u艣wiadamia sobie, 偶e nie tylko dostrze偶ono b艂臋dy i przest臋pstwa, ale 偶e istnieje ca艂a droga, w któr膮 wspólnota 艣wiadomie si臋 anga偶uje i za pomoc膮 której odpowiada na te problemy.

Wa偶ne kroki podj臋te po spotkaniu w 2019 r.

Je艣li spotkanie w 2019 r. mia艂o by膰 wspólnym punktem wyj艣cia, trzeba przyzna膰, 偶e po nim rzeczywi艣cie podj臋to wiele kroków, wype艂niaj膮c wszystkie najwa偶niejsze zobowi膮zania podj臋te w 2019 r. przez Papie偶a i centralne w艂adze Ko艣cio艂a. Do czego si臋 odnosimy?

Po pierwsze, ju偶 pod koniec marca 2019 r. zosta艂y og艂oszone nowe przepisy i wytyczne dotycz膮ce Watykanu i Stolicy Apostolskiej, rozszerzaj膮ce podej艣cie, oprócz nadu偶y膰 wobec dzieci, na 鈥瀘soby szczególnie wra偶liwe鈥�. Nast臋pnie, 9 maja 2019 r., zosta艂o promulgowane nowe prawo o wielkim znaczeniu dla ca艂ego Ko艣cio艂a, Motu proprio Vos estis lux mundi 鈥� 鈥濿y jeste艣cie 艣wiat艂em 艣wiata鈥�, w którym Papie偶 nakaza艂, aby we wszystkich diecezjach zosta艂y utworzone biura, które b臋d膮 przyjmowa膰 skargi i inicjowa膰 procedury reagowania na nadu偶ycia. Nie tylko to, ale tak偶e zobowi膮za艂 wszystkich ksi臋偶y i zakonnice do zg艂aszania wszelkich nadu偶y膰, o których si臋 dowiedzieli, a tak偶e zach臋ci艂 艣wieckich cz艂onków Ko艣cio艂a do zg艂aszania ich. Obecnie wszyscy ksi臋偶a i zakonnice s膮 zobowi膮zani w sumieniu do zg艂aszania wszelkich przypadków wykorzystywania dzieci, o których si臋 dowiedz膮, i to nie tylko tych dotycz膮cych nieletnich, które s膮 najpowa偶niejsze, ale tak偶e tych dotycz膮cych innych osób bezbronnych lub innych nadu偶y膰 pope艂nianych z u偶yciem przemocy. Równie偶 osoby 艣wieckie s膮 do tego zapraszane i musz膮 zna膰 dok艂adne miejsce, w którym mog膮 z艂o偶y膰 skarg臋. Jest to bardzo zdecydowany krok. Oczywi艣cie trzeba sprawdzi膰, czy jest on w pe艂ni realizowany, ale jest to ju偶 prawo dla ca艂ego Ko艣cio艂a. Jest to absolutnie fundamentalny krok podj臋ty przez Papie偶a, prawdopodobnie najwa偶niejszy w tej dziedzinie od prawie dwudziestu lat. Ma艂o tego, to samo prawo ustanawia równie偶 procedur臋 denuncjacji najwy偶szych prze艂o偶onych - prze艂o偶onych generalnych zakonów, biskupów, kardyna艂ów... - nie tylko za nadu偶ycia, ale równie偶 za przypadki 鈥瀟uszowania鈥�.. W ten sposób kwestie odpowiedzialno艣ci i rozliczania zosta艂y podj臋te radykalnie.

Ponadto w grudniu 2019 r. zosta艂a zniesiona 鈥瀟ajemnica pontyfikalna鈥� dotycz膮ca aktów obejmuj膮cych sprawy nadu偶y膰 seksualnych, a to pozwala na wspó艂prac臋 tak偶e z w艂adzami cywilnymi, w sposób ja艣niejszy i lu藕niejszy ni偶 dotychczas. A zatem wi臋ksza 鈥瀙rzejrzysto艣膰鈥�. Nast臋pnie, w lipcu 2020 roku, zosta艂o sfinalizowane i opublikowane s艂ynne Vademecum, o które bardzo prosi艂 sam Papie偶 i które wskaza艂 jako jeden z pierwszych celów spotkania w 2019 roku. Kongregacja Nauki Wiary opracowa艂a go: 艣wietny dokument, bardzo bogaty, który nie mówi wielkich nowo艣ci, ale porz膮dkuje i wyja艣nia w sposób jasny, na u偶ytek ka偶dego biskupa i ka偶dej osoby odpowiedzialnej, wszystkie kwestie, które powinni zna膰 i co powinni czyni膰 w ró偶nych sytuacjach. Narz臋dzie, które by艂o naprawd臋 potrzebne. Kiedy to wysz艂o, nie mówi艂o si臋 o tym zbyt wiele, ale by艂 to jeden z zasadniczych punktów we wnioskach dotycz膮cych spotkania w 2019 r. i zosta艂 on zrealizowany.

Niedawno, bo w uroczysto艣膰 Zes艂ania Ducha 艢wi臋tego w 2021 r., zosta艂a opublikowana nowa Ksi臋ga VI Kodeksu Prawa Kanonicznego, która zawiera ca艂o艣膰 ko艣cielnego prawa karnego, przeformu艂owanego i uporz膮dkowanego w taki sposób, 偶e nowe normy, które z biegiem lat zosta艂y ustanowione w dziedzinie nadu偶y膰, podobnie jak w innych dziedzinach, s膮 teraz zebrane w Kodeksie Prawa Kanonicznego w sposób uporz膮dkowany, podczas gdy wcze艣niej pozostawa艂y 鈥瀝ozproszone鈥� w ca艂ej serii zalece艅 i dokumentów.

Teraz - podkre艣lamy - mo偶na uzna膰, 偶e s膮 to dok艂adnie te g艂ówne rzeczy, których nale偶a艂o oczekiwa膰 od Papie偶a i Stolicy Apostolskiej po spotkaniu w 2019 roku. I zosta艂y one wykonane.

Mo偶na doda膰, 偶e w tym samym okresie, w listopadzie 2020 r., ukaza艂 si臋 równie偶 obszerny 鈥濺aport McCarricka鈥�, po tym jak z woli Papie偶a zosta艂a szczegó艂owo przestudiowana ca艂a historia bardzo powa偶nego skandalu, który wstrz膮sn膮艂 Ko艣cio艂em w Stanach Zjednoczonych i ca艂ym Ko艣cio艂em: jak to by艂o mo偶liwe, 偶e sprawca nadu偶y膰 osi膮gn膮艂 wy偶yny ko艣cielnej odpowiedzialno艣ci, jako arcybiskup Waszyngtonu i kardyna艂. Publikacja ta mo偶e by膰 równie偶 postrzegana jako bolesny, ale bardzo odwa偶ny krok w kierunku przejrzysto艣ci i gotowo艣ci do rozliczenia si臋 z przest臋pstw oraz odpowiedzialno艣ci nawet na najwy偶szych szczeblach Ko艣cio艂a.

Stajemy wi臋c przed ogromnym, trudnym i bolesnym problemem wiarygodno艣ci Ko艣cio艂a. Jednak偶e wcale nie jest prawd膮, 偶e nic nie zosta艂o zrobione lub 偶e nie robi si臋 nic lub niewiele. Mo偶na i trzeba jasno powiedzie膰, 偶e Ko艣ció艂 powszechny zmierzy艂 si臋 i mierzy si臋 z tym problemem, podj膮艂 niezb臋dne kroki i ustanowi艂 normy, procedury oraz zasady, aby prawid艂owo si臋 z nim upora膰.

Droga przed nami: od norm do praktyki

Nie oznacza to oczywi艣cie, 偶e wszystko zosta艂o zrobione, poniewa偶, jak wiemy, czym innym jest ustanowienie norm, ram, a czym innym zmiana rzeczywisto艣ci poprzez ich zastosowanie w praktyce. W艂a艣nie w tym kierunku zmierza zbli偶aj膮ca si臋 Konferencja Ko艣cio艂ów Europy 艢rodkowej i Wschodniej, która odb臋dzie si臋 we wrze艣niu w Warszawie, po艣wi臋cona ochronie nieletnich i osób bezbronnych. W istocie, w ka偶dym obszarze geograficznym i ko艣cielnym, który ma wspólne aspekty i problemy z punktu widzenia historycznego i kulturowego, nale偶y zastanowi膰 si臋, gdzie jeste艣my i jakie s膮 konkretne sposoby skutecznego prze艂o偶enia na rzeczywisto艣膰 wskaza艅 Ko艣cio艂a powszechnego. Dokonano tego w innych regionach: na przyk艂ad oko艂o rok temu odby艂a si臋 du偶a konferencja w Ameryce 艁aci艅skiej, w Meksyku. Nast臋pnie pandemia zak艂óci艂a prac臋 wielu programów i spowodowa艂a opó藕nienia. Ale na wielu kontynentach i w wielu regionach robi si臋 - lub ju偶 zosta艂o zrobione to, co teraz jest w programie odnosz膮cym si臋 do Europy 艢rodkowo-Wschodniej. Jest to zatem zasadniczy krok na wspólnej drodze Ko艣cio艂a powszechnego, który dotyczy, ze swoj膮 specyfik膮, tego obszaru geograficznego, kulturowego i ko艣cielnego.

Podsumowuj膮c. Wiele ju偶 zrobiono, zarówno na poziomie norm ogólnych, jak i na poziomie konkretnych do艣wiadcze艅. W niektórych cz臋艣ciach wi臋cej, w niektórych mniej. Wspólne spotkania s膮 konieczne, aby rozpowszechni膰 wiedz臋 i zrozumie膰 konkretne i skuteczne sposoby rozwi膮zywania problemów. Jeste艣my na drodze i pozostaniemy na niej, ale na drodze, która w swej istocie jest wystarczaj膮co jasna, na której nale偶y porusza膰 si臋 szybko i bez niepewno艣ci, aby leczy膰 cierpienia, czyni膰 sprawiedliwo艣膰, zapobiega膰 nadu偶yciom, odbudowywa膰 zaufanie i wiarygodno艣膰 wspólnoty ko艣cielnej w niej samej i w jej misji dla dobra 艣wiata.