鈥濵atki Ko艣cio艂a鈥� z IV wieku
Christine Schenk CSJ
IV wiek rozpocz膮艂 si臋 od intensywnych prze艣ladowa艅 chrze艣cijan, zw艂aszcza na Wschodzie. Odwo艂awszy si臋 do Boga chrze艣cijan, po przed艂u偶aj膮cej si臋 walce o w艂adz臋, Konstantyn zosta艂 cesarzem w 324 roku. Dzi臋ki przychylno艣ci Konstantyna, jego synów i matki Heleny, Ko艣ció艂 wzniós艂 si臋 na niespotykane dot膮d wy偶yny 艣wiatowej pot臋gi i wp艂ywów. Ludzie Ko艣cio艂a otrzymali ponadto ogromne darowizny od arystokratek-chrze艣cijanek, takich jak Olimpia, Melania Starsza i M艂odsza, czy Paula. Spo艂eczno艣ci chrze艣cija艅skie, które wcze艣niej spotyka艂y si臋 w du偶ych domach lub budynkach, nagle znalaz艂y si臋 鈥瀗a 艣wieczniku鈥�. Zmiany te zaostrzy艂y napi臋cia zwi膮zane z publiczn膮 pos艂ug膮 chrze艣cijanek.
Zmieniaj膮ca si臋 rola kobiet w Ko艣ciele
W IV wieku pojawi艂a si臋 równie偶 niepokoj膮ca tendencja do symbolicznego kojarzenia p艂ci 偶e艅skiej z herezj膮, mimo 偶e w ró偶ne interpretacje chrze艣cija艅stwa ostatecznie uznane za heretyckie anga偶owali si臋 zarówno m臋偶czy藕ni, jak i kobiety. Te ostatnie by艂y szczególnie zagro偶one mianem heretyków i podejrzewane o nieczysto艣膰, je艣li podejmowa艂y si臋 roli nauczycielskiej. Taki by艂 kontekst ko艣cielny, w którym 偶y艂y i dawa艂y 艣wiadectwo 鈥瀖atki Ko艣cio艂a鈥� w IV wieku. Poni偶ej znajduje si臋 krótka, ale znacz膮ca chronologia ich 偶yciorysów i metod, w jakie one same i ich wspólnoty sprawowa艂y w艂adz臋 ko艣cieln膮 we wczesnym okresie 偶ycia Ko艣cio艂a.
Teksty autorstwa kobiet
Informacje 藕ród艂owe dotycz膮ce 偶yj膮cych w czwartym stuleciu kobiet takich jak Marcela, Paula, Makryna, Melania Starsza i Olimpia pochodz膮 g艂ównie z tekstów uczonych kap艂anów (Hieronim, Grzegorz z Nyssy, Palladiusz i Jan Chryzostom). S膮 te偶 dwa teksty napisane przez kobiety 鈥� Prob臋 i Egeri臋. Proba pos艂ugiwa艂a si臋 ulubionym przez Rzymian gatunkiem centonu aby przekaza膰 nowymi s艂owami histori臋 chrze艣cija艅stwa w celach ewangelizacji m艂odych arystokratów. Stworzy艂a mi臋dzykulturowe narz臋dzie ewangelizacyjne, które przez pokolenia wp艂ywa艂o na wierz膮ce w Chrystusa m臋偶czyzn i kobiety. Egeria z kolei napisa艂a dla swoich sióstr dziennik opisuj膮cy w艂asn膮 podró偶 do 艣wi臋tych miejsc na Wschodzie. Pisze m.in. o spotkaniu w drodze swojej 鈥瀊ardzo drogiej przyjació艂ki, 艣wi臋tej diakonisy Martany鈥�, prze艂o偶onej klasztoru m臋skiego i 偶e艅skiego w pobli偶u sanktuarium 艣w. Tekli (Turcja). Martana jest rzadkim przyk艂adem diakonisy sprawuj膮cej w艂adz臋 zarówno nad m臋偶czyznami, jak i kobietami.
Podczas gdy powstanie monastycyzmu na Wschodzie przypisuje si臋 Bazylemu, a na Zachodzie 鈥� Hieronimowi, ten nowy model 偶ycia chrze艣cija艅skiego na d艂ugo przed m臋偶czyznami zapocz膮tkowa艂y dwie kobiety 鈥� Makryna i Marcela.
Makryna (327鈥�379) za艂o偶y艂a klasztor w Annisie, Azja Mniejsza, który sta艂 si臋 wzorem regu艂y zakonnej spisanej przez jej brata, Bazylego. Bazyli zosta艂 pó藕niej og艂oszony ojcem monastycyzmu, co czyni Makryn臋 matk膮 偶ycia zakonnego. Jej autorytet kierownika duchowego wywar艂 g艂臋boki wp艂yw na jej braci teologów, Grzegorza i Bazylego, którzy sformu艂owali doktryn臋 Trójcy 艢wi臋tej.
Marcela (325-410) gromadzi艂a kobiety na studiowanie Pisma 艢wi臋tego i modlitw臋 w swoim arystokratycznym domu na Awentynie na czterdzie艣ci lat przed przybyciem do Rzymu Hieronima. Po powrocie Hieronima do Jerozolimy, rzymscy kap艂ani konsultowali si臋 z Marcel膮, prosz膮c o pomoc w egzegezie tekstów biblijnych. Marcela anga偶owa艂a si臋 tak偶e w publiczn膮 debat臋 na temat kontrowersji wokó艂 orygenizmu.
Paula (347-404) za艂o偶y艂a dwa klasztory w Betlejem 鈥� m臋ski i 偶e艅ski. M臋ski klasztor przekaza艂a mnichom, gdzie dzi臋ki jej wsparciu Hieronim uko艅czy艂 t艂umaczenie Pisma 艢wi臋tego z greki na 艂acin臋. Jak pisze sam Hieronim, Paula przewy偶sza艂a go swoj膮 znajomo艣ci膮 j臋zyka hebrajskiego.
Melania Starsza (350-410) odpowiada艂a za powrót do 艣lubów celibatu znacz膮cego duchownego (Ewagriusza), naucza艂a i nawraca艂a m臋偶czyzn. Odegra艂a kluczow膮 rol臋 w pokonaniu schizmy obejmuj膮cej 400 mnichów w Antiochii, 鈥瀙okonuj膮c ka偶dego heretyka, który zaprzecza艂 Duchowi 艢wi臋temu鈥�. Ufundowa艂a i wspó艂za艂o偶y艂a klasztor m臋ski i 偶e艅ski na Górze Oliwnej, gdzie jej wspólnoty zajmowa艂y si臋 studiowaniem pism 艣wi臋tych, modlitw膮 i dzia艂alno艣ci膮 charytatywn膮.
Olimpia (368-408). Wy艣wi臋cona na diakonis臋 przez biskupa Nektariusza w Konstantynopolu, Olimpia wykorzysta艂a swój ogromny rodzinny maj膮tek dla wsparcia Ko艣cio艂a i s艂u偶enia ubogim. Za艂o偶y艂a du偶y klasztor w pobli偶u Hagia Sophia (M膮dro艣ci Bo偶ej, ryc. 1), gdzie 艣wi臋cenia diakonatu przyj臋艂y równie偶 trzy jej krewne. Wkrótce do艂膮czy艂y do nich Rzymianki z rodzin senatorskich, a liczba mniszek wzros艂a do 250.
To tylko kilka przyk艂adów kobiet 偶yj膮cych w IV wieku, których wspólnoty by艂y prekursorami wspó艂czesnego 偶ycia konsekrowanego. Ich ko艣cielne zaanga偶owanie i autorytet wywar艂y ogromny wp艂yw na wspólnoty chrze艣cija艅skie zarówno w okresie im wspó艂czesnym, jak i w czasach pó藕niejszych. Cho膰 w tamtym okresie niektórzy duchowni zabraniali kobietom przemawia膰 lub naucza膰 publicznie i sugerowali, by pozosta艂y w domach, istniej膮 dowody na to, 偶e w IV wieku 偶y艂y chrze艣cijanki, które sprawowa艂y w艂adz臋, wypowiada艂y si臋 na temat istotnych kwestii dotycz膮cych Ko艣cio艂a, naucza艂y zarówno m臋偶czyzn, jak i kobiety oraz bez przeszkód 艣wiadczy艂y o Chrystusie, z którym zwi膮za艂y swoje 偶ycie.
Materia艂 wykorzystany w artykule pochodzi z ksi膮偶ki autorki pt.: 鈥濩rispina and Her Sisters: Women and Authority in Early Christianity鈥� (Fortress Press, 2017). W przysz艂ym tygodniu pojawi si臋 czwarty i ostatni artyku艂 z tej serii, który zawiera analiz臋 tego, co mog艂o sk艂oni膰 wczesne chrze艣cijanki do aktywnego udzia艂u w budowaniu Ko艣cio艂a.
Dzi臋kujemy, 偶e przeczyta艂a艣/e艣 ten artyku艂. Je艣li chcesz by膰 na bie偶膮co zapraszamy do zapisania si臋 na newsletter klikaj膮c tutaj.
