蜜桃交友

Christine Schenk CSJ

IV wiek rozpocz?? si? od intensywnych prze?ladowań chrze?cijan, zw?aszcza na Wschodzie. Odwo?awszy si? do Boga chrze?cijan, po przed?u?aj?cej si? walce o w?adz?, Konstantyn zosta? cesarzem w 324 roku. Dzi?ki przychylno?ci Konstantyna, jego synów i matki Heleny, Ko?ció? wzniós? si? na niespotykane dot?d wy?yny ?wiatowej pot?gi i wp?ywów. Ludzie Ko?cio?a otrzymali ponadto ogromne darowizny od arystokratek-chrze?cijanek, takich jak Olimpia, Melania Starsza i M?odsza, czy Paula. Spo?eczno?ci chrze?cijańskie, które wcze?niej spotyka?y si? w du?ych domach lub budynkach, nagle znalaz?y si? ?na ?wieczniku”. Zmiany te zaostrzy?y napi?cia zwi?zane z publiczn? pos?ug? chrze?cijanek.

Zmieniaj?ca si? rola kobiet w Ko?ciele

W IV wieku pojawi?a si? równie? niepokoj?ca tendencja do symbolicznego kojarzenia p?ci ?eńskiej z herezj?, mimo ?e w ró?ne interpretacje chrze?cijaństwa ostatecznie uznane za heretyckie anga?owali si? zarówno m??czy?ni, jak i kobiety. Te ostatnie by?y szczególnie zagro?one mianem heretyków i podejrzewane o nieczysto??, je?li podejmowa?y si? roli nauczycielskiej. Taki by? kontekst ko?cielny, w którym ?y?y i dawa?y ?wiadectwo ?matki Ko?cio?a” w IV wieku. Poni?ej znajduje si? krótka, ale znacz?ca chronologia ich ?yciorysów i metod, w jakie one same i ich wspólnoty sprawowa?y w?adz? ko?cieln? we wczesnym okresie ?ycia Ko?cio?a.

Portret Egerii, Portrety fajumskie (Wikimedia commons)

Teksty autorstwa kobiet

Informacje ?ród?owe dotycz?ce ?yj?cych w czwartym stuleciu kobiet takich jak Marcela, Paula, Makryna, Melania Starsza i Olimpia pochodz? g?ównie z tekstów uczonych kap?anów (Hieronim, Grzegorz z Nyssy, Palladiusz i Jan Chryzostom). S? te? dwa teksty napisane przez kobiety – Prob? i Egeri?. Proba pos?ugiwa?a si? ulubionym przez Rzymian gatunkiem centonu aby przekaza? nowymi s?owami histori? chrze?cijaństwa w celach ewangelizacji m?odych arystokratów. Stworzy?a mi?dzykulturowe narz?dzie ewangelizacyjne, które przez pokolenia wp?ywa?o na wierz?ce w Chrystusa m??czyzn i kobiety. Egeria z kolei napisa?a dla swoich sióstr dziennik opisuj?cy w?asn? podró? do ?wi?tych miejsc na Wschodzie. Pisze m.in. o spotkaniu w drodze swojej ?bardzo drogiej przyjació?ki, ?wi?tej diakonisy Martany”, prze?o?onej klasztoru m?skiego i ?eńskiego w pobli?u sanktuarium ?w. Tekli (Turcja). Martana jest rzadkim przyk?adem diakonisy sprawuj?cej w?adz? zarówno nad m??czyznami, jak i kobietami.

Podczas gdy powstanie monastycyzmu na Wschodzie przypisuje si? Bazylemu, a na Zachodzie – Hieronimowi, ten nowy model ?ycia chrze?cijańskiego na d?ugo przed m??czyznami zapocz?tkowa?y dwie kobiety – Makryna i Marcela.

?w. Makryna na kolumnadzie Placu ?w. Piotra (Wikimedia commons)

Makryna (327–379) za?o?y?a klasztor w Annisie, Azja Mniejsza, który sta? si? wzorem regu?y zakonnej spisanej przez jej brata, Bazylego. Bazyli zosta? pó?niej og?oszony ojcem monastycyzmu, co czyni Makryn? matk? ?ycia zakonnego. Jej autorytet kierownika duchowego wywar? g??boki wp?yw na jej braci teologów, Grzegorza i Bazylego, którzy sformu?owali doktryn? Trójcy ?wi?tej.

Marcela Rzymianka (rycina Diodore’a Rahoulta, W?ochy, 1886 / Wikimedia commons)

Marcela (325-410) gromadzi?a kobiety na studiowanie Pisma ?wi?tego i modlitw? w swoim arystokratycznym domu na Awentynie na czterdzie?ci lat przed przybyciem do Rzymu Hieronima. Po powrocie Hieronima do Jerozolimy, rzymscy kap?ani konsultowali si? z Marcel?, prosz?c o pomoc w egzegezie tekstów biblijnych. Marcela anga?owa?a si? tak?e w publiczn? debat? na temat kontrowersji wokó? orygenizmu.

?w. Hieronim ze swoimi uczennicami, ?w. Paul? i ?w. Eustochium (Wikimedia commons)

Paula (347-404) za?o?y?a dwa klasztory w Betlejem – m?ski i ?eński. M?ski klasztor przekaza?a mnichom, gdzie dzi?ki jej wsparciu Hieronim ukończy? t?umaczenie Pisma ?wi?tego z greki na ?acin?. Jak pisze sam Hieronim, Paula przewy?sza?a go swoj? znajomo?ci? j?zyka hebrajskiego.

Melania Starsza (350-410) odpowiada?a za powrót do ?lubów celibatu znacz?cego duchownego (Ewagriusza), naucza?a i nawraca?a m??czyzn. Odegra?a kluczow? rol? w pokonaniu schizmy obejmuj?cej 400 mnichów w Antiochii, ?pokonuj?c ka?dego heretyka, który zaprzecza? Duchowi ?wi?temu”. Ufundowa?a i wspó?za?o?y?a klasztor m?ski i ?eński na Górze Oliwnej, gdzie jej wspólnoty zajmowa?y si? studiowaniem pism ?wi?tych, modlitw? i dzia?alno?ci? charytatywn?.

Olimpia (368-408). Wy?wi?cona na diakonis? przez biskupa Nektariusza w Konstantynopolu, Olimpia wykorzysta?a swój ogromny rodzinny maj?tek dla wsparcia Ko?cio?a i s?u?enia ubogim. Za?o?y?a du?y klasztor w pobli?u Hagia Sophia (M?dro?ci Bo?ej, ryc. 1), gdzie ?wi?cenia diakonatu przyj??y równie? trzy jej krewne. Wkrótce do??czy?y do nich Rzymianki z rodzin senatorskich, a liczba mniszek wzros?a do 250.

To tylko kilka przyk?adów kobiet ?yj?cych w IV wieku, których wspólnoty by?y prekursorami wspó?czesnego ?ycia konsekrowanego. Ich ko?cielne zaanga?owanie i autorytet wywar?y ogromny wp?yw na wspólnoty chrze?cijańskie zarówno w okresie im wspó?czesnym, jak i w czasach pó?niejszych. Cho? w tamtym okresie niektórzy duchowni zabraniali kobietom przemawia? lub naucza? publicznie i sugerowali, by pozosta?y w domach, istniej? dowody na to, ?e w IV wieku ?y?y chrze?cijanki, które sprawowa?y w?adz?, wypowiada?y si? na temat istotnych kwestii dotycz?cych Ko?cio?a, naucza?y zarówno m??czyzn, jak i kobiety oraz bez przeszkód ?wiadczy?y o Chrystusie, z którym zwi?za?y swoje ?ycie.

Materia? wykorzystany w artykule pochodzi z ksi??ki autorki pt.: ?Crispina and Her Sisters: Women and Authority in Early Christianity” (Fortress Press, 2017). W przysz?ym tygodniu pojawi si? czwarty i ostatni artyku? z tej serii, który zawiera analiz? tego, co mog?o sk?oni? wczesne chrze?cijanki do aktywnego udzia?u w budowaniu Ko?cio?a.