НИЙТИЙН БАРААЛХАЛ Гэгээн Петрийн талбай 2024 оны 3 сарын 20, Лхагва гараг
Католик шашны цуврал хичээл. Гаж буруу ба эрдэм буян. 12. Хашир хэрс??
Эрхэм ахан д??с ээ, ?гл??ний мэнд!
Бид ?н??дрийн хичээлээ хашир хэрс??гийн эрдэм буянд зориулах болно. Шударга ёс, чин бат, хянамж болгоомжийн адил хашир хэрс?? нь ?ндсэн д?рв?н эрдэм буяны нэг юм. ?ндсэн гэгдэх эдгээр эрдм??д нь з?вх?н Христэд итгэгчдэд байдаг онцгой давуу з?йлс биш, харин эртний мэргэн ухаан, тэр дундаа Грекийн философичдын ?в??с уламжлан ирсэн билээ. Аливаа соёлд Сайн мэдээг нэвтр??лэн нутагшуулах ажлын хамгийн сонирхолтой чиглэл??дийн нэг нь эрдэм буяны сэдэв байв.
Дундад зууны ?еийн бичвэр??дэд эрдэм буянуудыг с?нсний эерэг чанаруудын жагсаалт т?дийхн??р илэрхийлдэгг?й байлаа. Теологичид сонгодог философичдын бичвэр??дийг Христийн шашны илчлэлийн х?рээнд авч ?зэхдээ эрдэм буяныг долоон з?йлийн цогц (тэнгэрлэг гурван болон ?ндсэн д?рв?н) болсон нэг т?рлийн амьд организм мэтээр т?с??лж байв. Тэрх?? организм нь тус тусын зохист орон зайг эзлэх эрдм??дээс б?рдэх аж. Тулгуур, багана, капитал (ихэвчлэн нарийн чимэглэл б?хий баганын дээд хэсэг) нь байгууламжид ??р ??рсдийн ??ргийг г?йцэтгэдэг шиг, зайлшг?й чухал болон туслах ??рэгтэй эрдэм буянууд гэж бий. ?нэн хэрэгтээ х?н т?р?лхт?н болон сайн сайхны т?л??х х?ний тасралтг?й тэм??лэл хоорондын зохирлыг дундад зууны ?еийн катедралаас (Хамба ламын сэнтий б?хий тухайн нутаг дэвсгэрийнхээ т?в с?м) ил?? сайн тайлбарлаж чадах з?йл ?г?й болов уу.
Хамгийн т?р??нд хэрс??жлийг авч ?зэцгээе. Энэ нь ямар ?йлдэл хийх вэ гэдэгтээ ?ргэлж эргэлздэг аймхай х?ний эрдэм биш. Т??нийг ийн тайлбарлах нь буруу. Хэрс?? байна гэдэг нь з?гээр нэг болгоомжтой байхыг хэлдэгг?й. Хэрс?? байдлыг эрхэмлэдэг х?ний ?йлдэл т??ний ухаан б?г??д эрх ч?л??г??р удирдуулдаг. Хэрс?? х?н б?тээлч байдаг. Тэр нарийн т?в?гтэй бодит байдлыг логик дарааллаар бодож, д?гнэж, ойлгохыг хичээдэг б?г??д сэтгэл х?дл?л, залхуурал, дарамт шахалт, хоосон м?р??д?лд автахыг ??рт?? з?вш??рд?гг?й.
Гаднах ?зэмж, ?нг?ц бодол давамгайлсан, сайн мууг нухацтай авч ?здэгг?й энэ ерт?нц?д хэрс??жлийн эртний сургамжийг дахин сэргээж харах нь з?йтэй.
Акуиногийн Томас Гэгээнтэн Аристотелийн философиос ??дэн хэрс??жлийг "recta ratio agibilium" хэмээжээ. Хэрс??жил нь ?йлдл??дийг сайн сайхан руу чигл??лэн удирдах чадвар учраас т??нийг "эрдэм буяныг жолоодогч" гэж нэрлэдэг. Хэрс?? х?м??с сонголт хийх чадвартай байдаг. Номон дээрх амьдрал ?ргэлж амархан байдаг боловч ?д?р тутмын амьдралын салхи, давлагаан дунд бид ихэнхдээ аль замаар явахаа мэдэхг?й тээнэгэлздэг билээ. Хэрс?? х?м??с санамсарг?й сонголт хийдэгг?й. Юун т?р??нд тэд юу х?сэж байгаагаа мэддэг б?г??д, н?хц?л байдлыг дэнсэлж, бусдаас з?вл?г?? авч, ?рг?н цар х?рээнд сэтгэн дотоод эрх ч?л??тэйг??р аль замаар явахаа сонгодог. Энэ нь тэд алдаа гаргадагг?й гэсэн ?г биш. Эцсийн эцэст бид б?гдээрээ х?м??с ш?? дээ. Гэхдээ наад зах нь тэд томоохон бэрхшээлээс зайлсхийж чаддаг юм. Харамсалтай нь аль ч газар аливаа асуудлыг ?нг?ц тоглоом шоглоом болгож ?л тоодог, эсвэл хэр??л маргаан ??сгэх хандлагатай х?м??с бий. Удирдахад дуудагдсан х?м??с хашир хэрс?? байдаг. Тэд удирдах хэц?? гэдгийг, х?м??сийн харах ?нц?г янз янз байдаг б?г??д тэдгээрийг уялдуулахыг хичээх ёстой гэдгийг, хэсэг б?лэг х?н биш харин х?н б?хний сайн сайхны т?л?? ажиллах ёстой гэдгийг мэддэг.
Хэрс??жил бидэнд "Т?гс т?г?лд?р бол сайны дайсан" хэмээн сургадаг. ?нэхээр л зарим н?хц?л байдалд хэт их хичээл з?тгэл гамшигт х?ргэх боломжтой. Аажмаар босгох шаардлагатай б?тээн байгуулалтыг хэт хурдлуулбал т??нийг нурааж болзошг?й. Хэт их идэвхийлэл з?рчилд??н, ?л ойлголцол, тэр ч байтугай х?чирхийллийг ?д??ж болно.
Хэрс?? х?н ?нг?рс?н ?еийн дурсамжийг хамгаалж мэддэг. ??нийг тэр ирээд?йгээс айсандаа биш, харин уламжлал бол мэргэн ухааны ?в гэдгийг мэддэг учраас хийдэг юм. Амьдрал дээр хуучин, шинэ з?йлс байнга давхцаж байдаг. Дэлхий ерт?нц биднээр эхэлсэн, асуудлыг б?р эхнээс нь шийдвэрлэх ёстой гэж бодох нь ?ргэлж сайн з?йлд х?ргэдэгг?й. Хашир хэрс?? х?н м?н алсын хараатай байдаг. Нэгэнт ямар зорилгод тэм??лэхээ шийдсэн л бол т??нд х?рэх б?х арга хэрэгслийг олж авах шаардлагатай.
Сайн мэдээний олон хэсэг биднийг хэрс?? байхад сургадаг. Ухаалаг эр хадан дээр байшингаа барьдаг бол мунхаг эр элсэн дээр барьдаг (Матай 7:24.27). Дэнл??ндээ тос авсан охид ухаалаг, тос авааг?й нь мунхаг (Матай 25:1-13). Христэд итгэгчийн амьдрал бол энгийн б?г??д хашир байхын хослол. Ес?с шавь нараа илгээхдээ тэдэнд: “Харагтун, Би та нарыг с?рэг чонон дундах хонь мэт илгээж байна. Тиймээс могой мэт ухаалаг, тагтаа мэт гэмг?й бай” гэж хэлсэн (Матай 10:16). Эдгээр ?гсээрээ Тэнгэрбурхан биднийг з?вх?н гэгээнтн??д т?дийг?й, ухаалаг гэгээнтн??д байгаасай хэмээн х?сдэгээ илэрхийлэх мэт. Учир нь хэрс?? байхг?й бол хоромхон зуурын алдаа ч буруу зам руу х?т?лж болдог!
Тусгай мэндчилгээ
Би англи хэлээр ярьдаг б?х м?рг?лчид, ялангуяа Англи, Нидерланд, Дани, Фаро арлууд, Япон, Солонгос, Америкийн Нэгдсэн Улсаас ирсэн м?рг?лчд?д мэндчилж байна. Д?ч хоногт цаг улирлын аялал биднийг Ариун С?нсний хишиг ивээлээр ариусан шинэчлэгдсэн з?рхтэйгээр Амилалтын баярт х?ргэх болтугай. Та б?хэн болон гэр б?лийнхнийх нь дээр би Христийн баяр баясгалан, амар амгаланг гуйн залбирч байна!
Ариун Эцгийн ?гсийн хураангуй
Эрхэм ахан д??с ээ: эрдэм буяны тухай ?ргэлжилсэн хичээлээрээ бид ?ндсэн д?рв?н эрдэм буяны нэг болох хашир хэрс??г авч ?зэх болно. Уг ?ндсэн д?рв?н эрдэм буян нь итгэл, найдвар, хайр хэмээх "теологийн" эрдэм буянуудын хамтаар Христэд итгэгчийн амьдралын тулгуур болдог. Хэрс?? байх нь ухаан болон б?тээлч байдал, энгийн б?г??д хашир байдлыг хослуулах чадвар юм. М?н н?хц?л байдлын нарийн ширийнийг ойлгож, боломжит шийдл??дийг ?нэлж, ?нг?рс?н туршлагаас олж авсан мэргэн ухааныг ашиглахын зэрэгцээ ирээд?йн хэрэгцээг урьдчилан таамаглах чадварыг хэлдэг. Энэ утгаараа Акуиногийн Томас Гэгээнтэн хэрс??жлийг "з?в бодож ?йлдэх?й" хэмээжээ. Ес?с сургаалт з?йрлэлээрээ шавь нартаа энэ эрдмийг дадал болгон хэрэгж??лэхийг байнга захидаг байв. Тэнгэрийн Хаанчлал дахь б?рэн д??рэн амьдрал руу явах замдаа бид ?д?р б?р хэрс?? байх болтугай.
