Пантыф?к папярэдз?? аб рызыцы тэхнакратычнага мыслення
Марыя Валодз?на – Pope
30 красав?ка 2023 года Папа правё? апошнюю сустрэчу ? рамках свайго Апостальскага в?з?ту ? Венгрыю. У Катал?цк?м ун?верс?тэце ?мя Пэтэра Пазманя ён сустрэ?ся з прадста?н?кам? навук? ? культуры. У сваёй прамове Франц?шак адзначы?, што яму падабаецца думаць пра тое, як плынь Дуная звязвае Венгрыю з мног?м? ?ншым? кра?нам?, як геаграф?чна, так ? г?старычна. Культура, у пэ?ным сэнсе, падобная на вял?кую раку: яна перасякае розныя рэг?ёны жыцця ? г?сторы?, звязваючы ?х, дазваляе арыентавацца ? свеце, наталяе смагу веда?, прымушае грамадства расц?. Слова культура паходз?ць ад дзеяслова культываваць - штодня апрацо?ваць пасевы, як? прыносяць плён, - падкрэсл?? Пантыф?к.
Папа працытава? Рамана Гвардз?н?, вял?кага ?нтэлектуала ? чалавека веры, як? 100 гадо? таму п?са?, што ?снуе дзве формы пазнання: адна вядзе да паглыблення ? аб'ект ? яго кантэкст, ?ншая, наадварот, зб?рае прадметы, разб?рае ?х на частк?, сартуе, авалодвае ?м?, дам?нуе над ?м?. Першая форма пазнання падобная на служэнне, творчасць з ул?кам прыроды, без выхаду за ?стано?леныя рамк?. Друг? спосаб пазнання “не наз?рае, а анал?зуе, не паглыбляецца ? аб'ект, а захопл?вае яго”. У гэтым друг?м спосабе пазнання ?сё зводз?цца да адной мэты - машыны, так "разв?ваецца тэхн?ка прыгнёту жывой ?стоты", - сказа? Святы Айцец.
Гвардз?н? не дэман?зуе тэхн?ку, якая дазваляе нам жыць лепш, камун?каваць, дае шмат пераваг, але ён папярэджвае аб рызыцы таго, што тэхн?ка можа рэгуляваць наша жыццё або нават дам?наваць у ?м. У гэтым сэнсе ён бачы? вял?кую небяспеку: што стане з жыццём, кал? яно апынецца пад гэтым ярмом? Што адбудзецца, кал? мы сутыкнемся з перавагай ?мператыва? тэхн?к?? Ц? можа застацца жывым жыццё, замкнёнае ? машыннай с?стэме? – запыта? Папа.
Гэтым пытаннем пав?нны задавацца асабл?ва там, дзе глыбока вывучаюць ?нфарматыку ? б?ён?ку. Тое, што прадбачы? Гвардз?н?, у нашы дн? здаецца в?давочным: дастаткова падумаць аб экалаг?чным крыз?се, аб адсутнасц? абмежавання?, аб гато?насц? пастав?ць у цэнтр не чалавека з яго аднос?нам?, а ?ндыв?да, засяроджанага на ?ласных патрэбах, як? прагне прыбытку, як? ?мкнецца захап?ць рэча?снасць. Дастаткова падумаць аб наступствах эроз?? сацыяльных сувязя?, у вын?ку якой адз?нота ? страх з экз?стэнцыяльных ператвараюцца ? сацыяльныя ?мовы. Кольк? адз?нок?х людзей, вельм? акты?ных у сацыяльных сетках ? малаакты?ных у грамадстве, звяртаюцца да суцяшэння тэхн?к?, каб запо?н?ць пустэчу якую яны адчуваюць. Ва ?мовах дз?кага кап?тал?зму шалёны бег ?дзе рука аб руку з унутранай уразл?васцю. “Кажучы гэта, я не хачу выкл?каць пачуццё пес?м?зму, гэта супярэчыла б веры, якую я з радасцю вызнаю, а паразважаць над гэтым бясчынствам быць ? мець, у як?м яшчэ на св?танку е?рапейскай культуры бачы? пагрозу Гамер, ? якое абвастрылася з выкарыстаннем алгарытма?, здольных прывесц? да далейшай дэстаб?л?зацы? чалавека”, - папярэдз?? Святы Айцец.
Папа ?згада? раман Уладар свету Роберта Бэнсана, у як?м адзначаецца, што "механ?чная складанасць не з'я?ляецца с?нон?мам сапра?днай вел?чы, а ? самай раскошнай знешнасц? хаваецца тонкае падступства". У гэтай кн?зе, у пэ?ным сэнсе прароцкай, ап?сваецца будучыня, у якой пераважае тэхн?ка ? ? ?мя прагрэсу ?сё выра?но?ваецца, н?вел?руецца: усюды прапаведуецца новы "гуман?зм", як? адмяняе адрозненн?, адмяняе г?сторы? народа? ? рэл?г??. Сутыкаючыся з машынам?, людз? становяцца ?сё больш ? больш аднастайным?, а звыклае жыццё станов?цца сумным ? разрэджаным. У гэтым прагрэс??ным, але змрочным свеце, дзе ?се здаюцца нячулым?, можна пак?нуць хворых ? прымян?ць да ?х э?таназ?ю, адмян?ць нацыянальныя мовы ? культуры для дасягнення ?сеагульнага м?ру, ун?версальнага м?ру, як? фактычна ператвараецца ? пераслед, навязванне згоды, - папярэдз?? Папа.
Пантыф?к патлумачы?, што прывё? гэтую змрочную карц?ну, таму што менав?та ? гэтым кантэксце лепш за ?сё прыкметна роля культуры ? ?н?верс?тэта. Ун?верс?тэт, як вын?кае з яго назвы, гэта месца, дзе нараджаецца, расце ? спее думка. Гэта "храм", дзе веды закл?каны вызвал?цца ад вузк?х межа?, ад быць ? мець, каб стаць культурай, культываваць чалавека ? яго базавыя аднос?ны з трансцэндэнтным, з грамадствам, з г?сторыяй, з тварэннем, - дада? Папа.
На друг?м Ватыканск?м Саборы гаварылася пра тое, што культура пав?нна ?мкнуцца да цэласнай дасканаласц? чалавечай асобы, да дабра грамадства ? ?сяго чалавецтва. Таму неабходна разв?ваць здольнасць чалавека да захаплення, ?нту?цы?, суз?рання, здольнасць фармаваць уласнае асаб?стае меркаванне ? культываваць рэл?г?йны, маральны ? сацыяльны сэнсы, - л?чыць Франц?шак.
Вял?к?я ?нтэлектуалы сц?плыя, - адзначы? Пантыф?к. З другога боку, таямн?ца жыцця раскрываецца тым, хто ?мее ?н?каць у дэтал?, у дробяз?. На думку Папы, культура ? навука нясуць у сабе здаровую трывогу, неспакой, а не звычку. Яны даследуюць, пытаюцца, дапытваюцца, рызыкуюць, шукаюць. Яны адкрываюцца ?ншым культурам ? адчуваюць неабходнасць дзял?цца ведам?. У гэтым заключаецца ?н?верс?тэцк? дух, падкрэсл?? Папа, падзякава?шы за супрацо?н?цтва з ?ншым? адукацыйным? ?становам?, за працу са студэнтам? з ?ншых рэг?ёна? свету, так?х як Бл?зк? Усход, асабл?ва з пацярпелай С?ры?. Адкрываючыся на ?ншага, чалавек лепш спазнае сябе, - сказа? Святы Айцец.
Культура суправаджае нас у пазнанн? сам?х сябе. На розум прыходз?ць знакам?тая фраза "Спазнай самога сябе", але што значыць спазнаць самога сябе? Гэта значыць ведаць свае абмежаванн?, а значыць абмяжо?ваць сваё пачуццё самадастатковасц?. Гэта ?дзе нам на карысць, таму што, тольк? прызна?шы сябе стварэнням?, мы паглыбляемся ? свет, а не дам?нуем над ?м. ? хоць тэхнакратычнае мысленне ?мкнецца да прагрэсу, як? не дапускае абмежавання?, сапра?дны чалавек уразл?вы, ? менав?та дзякуючы сваёй уразл?васц? ён разумее, што залежыць ад Бога ? звязаны з ?ншым? ? з тварэннем. Так?м чынам, спазнанне самога сябе азначае дыялектычнае ?сведамленне ?разл?васц? ? вел?чы чалавека. Са здз??лення гэтым кантрастам нараджаецца культура, - адзначы? Папа, пажада?шы навуко?цам "культываваць гэта захапляльнае адкрыццё пра?ды".
Менав?та на пра?ду звярну? далей увагу Святы Айцец. Езус сказа?: "Пра?да вызвал?ць вас" (Ян 8, 32). У Венгры? адна ?дэалог?я змяняла ?ншую, навязваючы пра?ду, але не даючы свабоды. ? сёння гэтая рызыка працягвае ?снаваць, - папярэдз?? Папа, удакладняючы, што ён мае на ?вазе пераход ад камун?зму да спажывецтва. У аснове абодвух "?зма?" ляжыць ?лжывая ?дэя свабоды. Камун?зм бы? абмежаванай к?мсьц? звонку свабодай. Спажывецтва - гэта распусная, гедан?чная свабода, засяроджаная на сабе, якая роб?ць з чалавека раба спажывання ? рэча?. Як лёгка перайсц? ад забароны думаць, абмежавання думк?, як у камун?зме, да мыслення без усяляк?х абмежавання?, як у спажывецтве! Ад затарможанай свабоды да свабоды без тармазо?. Езус жа прапануе выхад, кажучы, што пра?да – гэта тое, што вызваляе чалавека ад яго залежнасц? ? забарона?. Ключом да гэтай пра?ды з'я?ляюцца веды, заснаваныя на любов?, аднос?нах, сц?плыя ? адкрытыя, канкрэтныя ? супольныя, адважныя ? канструкты?ныя. Гэта тое, што ?н?верс?тэты закл?каны культываваць, а вера с?лкаваць, - адзначы? Святы Айцец, пажада?шы кожнаму ?н?верс?тэту быць цэнтрам ун?версальнасц? ? свабоды, плённай пляцо?кай гуман?зму, лабараторыяй надзе?.
