Raport Sekretariatu Stanu w sprawie McCarricka
ANDREA TORNIELLI – dyrektor programowy mediów watykańskich
W momencie nominacji Theodore’a McCarricka na arcybiskupa Waszyngtonu w 2000 roku, Stolica Apostolska dzia?a?a w oparciu o informacje cz??ciowe i niekompletne. Potwierdzi?y si? niestety zaniedbania i niedocenienie faktów, podj?to decyzje, które okaza?y si? b??dne, równie? dlatego, ?e podczas weryfikacji zarz?dzonej w swoim czasie przez Rzym, osoby pytane nie zawsze mówi?y wszystko, co wiedzia?y. A? do 2017 roku ?adne oskar?enie nie odnosi?o si? do nadu?y? lub molestowania na szkod? m?odocianych: zaraz po dotarciu pierwszego oskar?enia ze strony ma?oletniej ofiary, Papie? Franciszek zareagowa? w natychmiastowy i stanowczy sposób w stosunku do s?dziwego kardyna?a, który ju? w 2006 roku zosta? odsuni?ty od kierowania diecezj?, najpierw pozbawiaj?c go godno?ci kardynalskiej, a nast?pnie usuwaj?c go ze stanu duchownego. To wszystko wynika z Raportu na temat instytucjonalnego dochodzenia i procesu decyzyjnego Stolicy Apostolskiej dotycz?cego by?ego kardyna?a Theodore’a McCarricka (od 1930 do 2017) opublikowanego przez Sekretariat Stanu.
Szczegó?owa odpowied?
Raport, sam w sobie, ze wzgl?du na swoj? rozleg?o?? i tre?ci, odpowiada w sposób bardzo szczegó?owy na zadanie, zlecone przez Papie?a Franciszka, dok?adnego zbadania przypadku McCarricka i opublikowania rezultatów dochodzenia. Raport stanowi tak?e akt gorliwo?ci oraz troski duszpasterskiej Papie?a w stosunku do wspólnoty katolickiej w Stanach Zjednoczonych, zranionej i zbulwersowanej faktem, ?e McCarrick móg? doj?? do pe?nienia tak wysokich urz?dów w hierarchii. Dochodzenie trwaj?ce dwa lata zosta?o podj?te pod koniec lata 2018 roku, podczas tygodni znacznego napi?cia zwieńczonego interwencj? by?ego nuncjusza apostolskiego w Waszyngtonie abp. Carla Marii Vigano, który poprzez mi?dzynarodow? akcje medialn? doszed? a? do publicznego ??dania odej?cia aktualnego Papie?a.
Nieobecno?? zarzutów o nadu?ycia wobec nieletnich a? do 2017 roku
Si?a Raportu znajduje si? oczywi?cie w jego kompletno?ci, ale tak?e w jego wizji ca?o?ci, któr? prezentuje. I z tej wizji ca?o?ci wyp?ywaj? niektóre punkty sta?e, które powinny zosta? uwzgl?dnione. Pierwszy dotyczy pope?nionych b??dów, które ju? zosta?y uwzgl?dnione przez nowe normy Ko?cio?a, aby unikn?? powtórzenia si? podobnych historii. Drugi element dotyczy braku, a? do 2017 roku, jakichkolwiek informacji na temat nadu?y? wobec nieletnich pope?nionych przez McCarricka. Prawd? jest , ?e w latach dziewi??dziesi?tych niektóre anonimowe listy docieraj?ce do kardyna?ów i nuncjatury w Waszyngtonie wskazywa?y na to, ale bez dostarczania szczegó?owych poszlak, danych osób oraz okoliczno?ci. Zosta?y niestety uznane za niewiarygodne w?a?nie dlatego, ?e brakowa?o elementów konkretnych. Pierwsze szczegó?owe oskar?enie dotycz?ce osoby nieletniej pojawi?o si? w?a?nie trzy lata temu, co doprowadzi?o do natychmiastowego otwarcia procedury kanonicznej, zakończonej dwoma kolejnymi decyzjami Papie?a Franciszka. Pierwsz? by?o odebranie purpury kardyna?owi emerytowi, a drug? wydalenie ze stanu duchownego. Wobec osób, które wyst?pi?y z oskar?eniami przeciwko McCarrickowi podczas przebiegu ca?ego procesu kanonicznego zosta?o wyra?one uznanie, ?e zdecydowa?y si? ukaza? prawd? w pe?nym ?wietle oraz okazana wdzi?czno??, ?e uczyni?y to wznosz?c si? ponad cierpienie zwi?zane ze wspomnieniem tego, co musia?y znie??.
Pierwsza weryfikacja podczas podró?y Papie?a
Z Raportu wynika, ?e zarówno w momencie pierwszego kandydowania na urz?d biskupa (1977), jak i w momencie nominacji w Matuchen (1981), a nast?pnie w Newark (1986), ?adna z osób konsultowanych, aby uzyska? informacje nie formu?owa?a jakichkolwiek negatywnych opinii na temat postawy moralnej Theodore’a McCarricka. Pierwsze nieformalne ?weryfikacje” na temat niektórych oskar?eń dotycz?cych wtedy arcybiskupa Newarku w relacji do kleryków i kap?anów jego diecezji pojawi?y si? w po?owie lat dziewi??dziesi?tych, najpierw w kontek?cie podró?y Jana Paw?a II do tego amerykańskiego miasta. Wysz?y one od kardyna?a, arcybiskupa Nowego Jorku, Johna O’Connora, który zasi?ga? informacji od innych biskupów amerykańskich i nast?pnie stwierdzi?, ?e nie stanowi?y one ?przeszkód” w wizycie papieskiej, w mie?cie, którego pasterzem by? wówczas McCarrick.
List kardyna?a O’Connora
Kluczowy moment sprawy stanowi nominacja arcybiskupia w Waszyngtonie. Podczas miesi?cy, w których pojawia?a si? mo?liwo?? przeniesienia McCarricka na stolic? tradycyjnie kardynalsk? w Stanach Zjednoczonych, wobec ró?nych i budz?cych zaufanie pozytywnych opinii, odnotowano negatywn? ze strony kard. O’Connora. Uznaj?c, ?e nie posiada informacji bezpo?rednich, purpurat t?umaczy? w li?cie adresowanym do nuncjusza apostolskiego z 28 pa?dziernika 1999 roku, ?e nominacja McCarricka na nowy urz?d jest b??dem: grozi ona wielkim skandal, z powodu g?osów, które informuj?, ?e arcybiskup w przesz?o?ci dzieli? ?ó?ko w swej siedzibie z m?odymi m??czyznami, a w domu nad morzem równie? z klerykami.
Pierwsza decyzja Jana Paw?a II
Wa?ne jest podkre?lenie, w tym kontek?cie pocz?tkowej decyzji podj?tej przez Jana Paw?a II. Papie? poprosi? nuncjusza o zweryfikowanie zasadno?ci tych oskar?eń. Zebrane na pi?mie opinie, równie? tym razem nie da?y ?adnego konkretnego dowodu: informacje trzech z czterech konsultowanych biskupów z New Jersey zosta?y okre?lone w Raporcie jako ?niedok?adne i niekompletne”. Papie?, który tak?e zna? McCarricka od 1976 roku, poniewa? spotka? go podczas jednej ze swoich podró?y do Stanów Zjednoczonych, zgodzi? si? na propozycj? z?o?on? przez ówczesnego nuncjusza w USA abp. Gabriela Montalvo oraz ówczesnego prefekta Kongregacji ds. Biskupów abp. Giovanniego Battisty Re wycofania tej kandydatury. Uznano, ?e przy braku danych szczegó?owych, nie nale?y podejmowa? ryzyka, przenosz?c hierarch? do Waszyngtonu, aby oskar?enia, nawet je?li bezpodstawne, mog?y si? szerzy? powoduj?c zak?opotanie i skandal. Wydawa?o si?, ?e McCarrick przeznaczony jest na pozostanie w Newarku.
List McCarricka do Papie?a
O radykalnej zmianie w toku wydarzeń zdecydowa? nowy fakt. Sam McCarrick, po oczywistym u?wiadomieniu sobie, co si? wydarzy?o z jego kandydatur? i o zastrze?eniach pod swoim adresem, 6 sierpnia 2000 roku napisa? do osobistego sekretarza Papie?a Polaka, biskupa Stanis?awa Dziwisza. Deklaruje, ?e jest niewinny i przysi?ga, ?e nie mia? ?nigdy stosunków seksualnych z ?adn? osob?, ani z m??czyzn? ani z kobiet?, z m?od? ani ze starsz?, ani z duchownym, ani ze ?wieckim”. Jan Pawe? II przeczyta? list. Przekona? si?, ?e amerykański arcybiskup mówi? prawd? i ?e ?negatywne ?g?osy” s? w?a?nie, jedynie pog?oskami, pozbawionymi podstaw lub przynajmniej nie potwierdzonymi. A wi?c sam Papie?, zgodnie ze wskazaniami z tamtych czasów poleci? Sekretarzowi Stanu, kard. Angelo Sodano w??czenie McCarricka do grona kandydatów. I to w?a?nie jego ostatecznie wybra? na stolic? w Waszyngtonie. Wed?ug niektórych ?wiadectw cytowanych w Raporcie, mo?e pomóc z zrozumieniu kontekstu tego okresu tak?e do?wiadczenie osobiste prze?yte przez arcybiskupa Wojty?? w Polsce: przez lata by? ?wiadkiem instrumentalnego u?ywania fa?szywych zarzutów ze strony re?imu, aby skompromitowa? kap?anów lub hierarchów.
Decyzja Benedykta XVI
Do momentu nominacji do Waszyngtonu nie by?o ?adnej ofiary – doros?ej lub nieletniej – która nawi?za?aby kontakt ze stolica Apostolsk? lub z nuncjuszem w Stanach Zjednoczonych, aby zg?osi? jakiekolwiek oskar?enie dotycz?ce niew?a?ciwego zachowania przypisywanego arcybiskupowi. I nic niew?a?ciwego w postawie McCarricka nie by?o sygnalizowane podczas jego pos?ugi biskupiej w Waszyngtonie. Kiedy w 2005 roku pojawi?y si? zarzuty o molestowanie i nadu?ycia wobec doros?ych, nowy Papie?, Benedykt XVI, za??da? szybko ust?pienia amerykańskiego kardyna?a, któremu nieco wcze?niej wcze?niej przed?u?y? o dwa lata mandat. W 2006 roku McCarrick ust?pi? z urz?du i sta? si? biskupem emerytem. Z Raportu wynika, ?e w tamtym czasie, abp Viganò, jako delegat przy przedstawicielstwach papieskich, sygnalizowa? prze?o?onym w Sekretariacie Stanu informacje otrzymane przez nuncjatur?, podkre?laj?c ich powag?. Ale, wszczynaj?c alarm, tak?e on uznawa?, ?e nie s? to oskar?enia potwierdzone. Kardyna? Sekretarz Stanu Tarcisio Bertone przedstawi? spraw? bezpo?rednio Papie?owi Benedyktowi XVI. W tamtym kontek?cie, przy braku nieletnich ofiar, i uwzgl?dniaj?c, ?e chodzi o purpurata pozbawionego urz?du, podj?to decyzj? o nierozpoczynaniu formalnego procesu dochodzeniowego na temat McCarricka.
Zalecenia, nie sankcje
W nast?pnych latach, niezale?nie od nakazu skierowanego przez Kongregacj? ds. Biskupów do prowadzenia ?ycia ukrytego oraz do zaniechania cz?stych spotkań publicznych, kardyna? nadal podró?owa? po ?wiecie, odwiedzaj?c równie? Rzym. Podró?e te by?y w zasadzie znane lub przynajmniej milcz?co akceptowane przez nuncjusza. Dyskutowano sporo na temat realnej skuteczno?ci nakazu do prowadzenia ?ycia ukrytego, na?o?onego przez Stolic? Apostolsk? McCarrickowi. Z dokumentów i ?wiadectw opublikowanych teraz w Raporcie wynika w oczywisty sposób, ?e nigdy nie chodzi?o o ?sankcje”. By?y to raczej zalecenia, przekazane ustnie w 2006 roku i pisemnie w 2008 roku, bez wskazania bezpo?rednio na imprimatur woli papieskiej. Chodzi?o zatem o zalecenia, które, aby zosta? podj?tymi w praktyce zak?ada?y dobr? wol? zainteresowanego. Faktycznie tolerowano, ?e kardyna? by? aktywny i nadal podró?owa? oraz spe?nia?, pomimo braku jakiegokolwiek upowa?nienia ze strony Stolicy Apostolskiej, rozmaite misje w ró?nych krajach, z których czerpano cz?sto u?yteczne informacje. Wobec nowego oskar?enia przeciwko McCarrickowi wysuni?temu w 2012 roku, abp Viganò, od niedawna nominowany nuncjuszem w Stanach Zjednoczonych, otrzyma? wskazania do zbadania sprawy od prefekta Kongregacji ds. Biskupów. Z Raportu wynika, ?e nuncjusz jednak nie podj?? wszystkich dzia?ań, które zosta?y mu zlecone. Ponadto, zachowuj?c t? sam? postaw?, nie podj?? znacz?cych kroków, aby ograniczy? aktywno?? oraz podró?e krajowe i mi?dzynarodowe McCarricka.
Proces otwarty przez Franciszka
W momencie wyboru Papie?a Franciszka, McCarrick, ju? po ukończeniu osiemdziesi?tego roku ?ycia by? wy??czony z udzia?u w konklawe. Jego zwyczaje podró?owania nie zmieni?y si?, a nowemu Papie?owi nie zosta?y przekazane dokumenty lub ?wiadectwa, które wskazywa?yby na powag? zarzutów, jeszcze wtedy jedynie w stosunku do doros?ych, skierowanych przeciwko by?emu arcybiskupowi Waszyngtonu. Franciszkowi zosta?o przekazane, ?e by?y ?g?osy” i obci??enia dotycz?ce ?niemoralnych zachowań wobec doros?ych” przed nominacj? McCarricka do Waszyngtonu. Bior?c jednak pod uwag?, ?e zarzuty zosta?y przeanalizowane i odrzucone przez Jana Paw?a II, i wiadome by?o, ?e McCarrick pozosta? aktywny podczas pontyfikatu Benedykta XVI, Papie? Franciszek nie widzia? potrzeby zmieniania tego ?co ustalili jego poprzednicy”, a wi?c nie odpowiada prawdzie stwierdzenie, ?e zdj?? lub z?agodzi? sankcje wzgl?dnie restrykcje na?o?one na emerytowanego arcybiskupa. Wszystko zmienia si?, jak by?o ju? wspomniane wraz z pojawieniem si? pierwszego oskar?enia o nadu?ycie wobec osoby nieletniej. Odpowied? jest natychmiastowa. Decyzje bardzo surowe, jakich nie by?o do tej pory: szybki proce kanoniczny kończy si? usuni?ciem ze stanu duchownego.
To, czego nauczy? si? Ko?ció?
Ten szczegó?owy zbiór ?wiadectw i dokumentów teraz opublikowanych stanowi bez w?tpienia bolesn? kart? we wspó?czesnej historii katolicyzmu. Smutne wydarzenie, z którego uczy si? ca?y Ko?ció?. Mo?na odczyta? kilka decyzji podj?tych przez Franciszka po szczycie na temat ochrony nieletnich w lutym 2019 roku w?a?nie w ?wietle przypadku McCarricka. Motu Proprio Vis estis lux mundi, przez swoje wskazania dotycz?ce wymiany informacji pomi?dzy dykasteriami oraz pomi?dzy Rzymem a Ko?cio?ami lokalnymi, w??czenie metropolity w pocz?tkowe zbieranie opinii, wskazanie na potrzeb? szybkiego weryfikowania oskar?eń, podobnie jak zniesienie sekretu papieskiego: wszystkie decyzje s? zrozumia?e w ?wietle tego, co si? wydarzy?o, aby wyci?gn?? nauk? z tego, co nie zafunkcjonowa?o, z zablokowanych mechanizmów, z zaniedbań, które pope?niono na wielu poziomach. W walce przeciwko zjawisku nadu?y?, Ko?ció? nadal si? uczy, tak?e wychodz?c od rezultatów tej pracy rekonstrukcyjnej, jak mo?na by?o si? przekona? równie? w lipcu 2020 roku, w momencie publikacji Vademecum Kongregacji Nauki Wiary, które zaprasza do niestwierdzania za automatycznie pozbawionego podstaw anonimowego oskar?enia.
Pokora i pokuta
To jest wi?c ca?o?ciowy obraz tego, co wy?ania si? z udokumentowanych stron Raportu, wraz z rekonstrukcj? realiów o wiele bardziej skomplikowanych i z?o?onych ni? to, o czym wiedziano. W ostatnich dziesi?cioleciach Ko?ció? coraz bardziej u?wiadamia? sobie milcz?cy dramat ofiar, potrzeb? zapewnienia ochrony nieletnim, znaczenie norm pozwalaj?cych zwalcza? to zjawisko. U?wiadomi? sobie w końcu tak?e nadu?ycia pope?nione wobec najs?abszych oraz nadu?ycia w?adzy. Przypadek Theodore’a McCarrica – hierarchy o znacz?cej inteligencji i przygotowaniu, zdolnym do tworzenia wielu relacji w przestrzeni politycznej i mi?dzyreligijnej – pozostaje wi?c, dla Ko?cio?a katolickiego, w Stanach Zjednoczonych oraz w Rzymie, otwart? i nadal krwawi?ca ran?, przede wszystkim i nade wszystko z powodu cierpień i bólu zadanego ofiarom. Rany tej nie da si? uzdrowi? jedynie poprzez nowe normy lub ci?gle bardziej skuteczne kody zachowań, poniewa? tak?e przest?pstwo zwi?zane jest a grzechem. Aby rana zosta?a uzdrowiona, potrzeba pokory i pokuty, prosz?c Boga o przebaczenie i si?? do powstania.
Dzi?kujemy, ?e przeczyta?a?/e? ten artyku?. Je?li chcesz by? na bie??co zapraszamy do zapisania si? na newsletter klikaj?c tutaj.